Legal Alignments for Post-Divorce Muallaf Women in the Multicultural Society of Manado City

Suprijati Sarib, M. Alimashariyanto, Aadil Ahmad shairgojri

Abstract


This study analyzed the legal alignment for post-divorce muallaf women through the decision of the Religious Courts and the implementation in Manado City. This investigation was necessary due to the high rates of male and female muallaf marriages in this city. The rights of muallaf women have been neglected after divorce, specifically those relating to livelihoods and children. However, legal alignment is a reality, providing there is reinforcement from the court as stipulated in the 1945 Constitution article 27 paragraph 1. A Qualitative method with a normative-sociological approach was used in analyzing the data. The primary data sources were informants, comprising people who changed religion because of marriage, as well as government and clergy officials. In addition, library materials were used after seriously studying the literature such as journal articles, books, and other supporting documents that relevant to this research. The findings showed that legal protection for the rights of post-divorce muallaf women was not solely the judge’s decision on paper but the responsibility of men that was to be fulfilled after the divorce. Although these rights were not adequately realized, it is concluded the tendency for muallaf women to obtain their rights with good cooperation from all litigants, including the law enforcers. This study suggested that the form of legal alignment for women based on the law is not only on paper but also an evaluation is needed from law enforcers. Studi ini menganalisis keberpihakan hukum bagi perempuan muallaf pasca bercerai lewat putusan Pengadilan Agama dan sejauhmana pengimplementasiannya bagi perempuan muallaf pasca bercerai di Kota Manado. Penyelidikan ini diperlukan karena tingginya angka perkawinan muallaf laki-laki dan perempuan di kota ini. Hak-hak perempuan muallaf, khususnya yang berkaitan dengan nafkah, anak, dan setelah perceraian, terabaikan. Padahal keberpihakan hukum menjadi kenyataan, asalkan ada penguatan dari pengadilan sebagaimana diatur dalam UUD 1945 pasal 27 ayat 1. Metode kualitatif dengan pendekatan normatif-sosiologi digunakan dalam menganalisis data. Sumber data primer adalah informan, yakni masyarakat yang pindah agama karena perkawinan, pejabat pemerintah, dan agamawan. Selain itu, digunakan bahan pustaka setelah mempelajari secara serius literatur-literatur seperti artikel jurnal, buku, dan dokumen pendukung lainnya, yang relevan dengan penelitian ini. Temuan penelitian menunjukkan bahwa perlindungan hukum terhadap hak-hak perempuan muallaf pasca cerai bukan semata-mata keputusan hakim di atas kertas melainkan tanggung jawab laki-laki yang harus dipenuhi setelah perceraian. Meskipun hak-hak tersebut tidak diwujudkan secara memadai, namun disimpulkan adanya kecenderungan perempuan muallaf untuk mendapatkan hak-haknya dengan kerjasama yang baik dari semua pihak yang berperkara, termasuk para penegak hukum. Studi ini menyarankan bahwa bentuk keberpihakan hukum bagi perempuan berdasarkan hukum tidak hanya di atas kertas sehingga diperlukan evaluasi dari penegak hukum.

Keywords


legal alignment; divorce; muallaf women; multicultural society

Full Text:

PDF

References


Abbott, Pamela, and Dixon Malunda, “The Promise and the Reality: Women’s Rights in Rwanda,” African Journal of International and Comparative Law, vol. 24, no. 4, 2016.

Arto, Mukti, Penemuan Hukum Islam Demi Mewujudkan Keadilan: Membangun Sistem Peradilan Berbasis Perlindungan Hukum Dan Keadilan, Yogyakarta: Pustaka Pelajar, 2017.

Azizah, Linda, “Analisis Perceraian Dalam Kompilasi Hukum Islam,” Al-’Adalah, vol. 10, no. 2, 2012.

Bouthoorn, Selma H. et.al, “Low-Educated Women Have an Increased Risk of Gestational Diabetes Mellitus: The Generation R Study,” Acta Diabetologica, vol. 52, no. 3, 2014.

Chaidar, Al, “Nomokrasi Islam Untuk Indonesia,” Aceh Anthropological Journal, vol. 4, no. 1, 2020.

Coppola, Jeanann Sousou, and Renée Cantwell, “Health Professional Role in Identifying and Assessing Victims of Human Labor Trafficking,” The Journal for Nurse Practitioners, vol. 12, no. 5, 2016.

Dako, Kartiningsi, “Penerapan Hukum Dalam Pembebanan Nafkah Istri Pasca Perceraian Di Pengadilan Agama Limboto,” Al-Mizan, vol. 15, no. 2, 2019.

Denim, Sudarma, Menjadi Peneliti Kualitatif, Bandung: CV. Pustaka Setia, 2002.

Freeman, Marsha A, “The Human Rights of Women in the Family: Issues and Recommendations for Implementation of the Women’s Convention,” In Women’s Rights Human Rights. Routledge, 2018.

Ghozali, Abd. Rahman, Fiqih Munakahat, Jakarta: Kencana Prenada Media Group, 2003.

Girum, Tadele, and Abebaw Wasie, “Correlates of Maternal Mortality in Developing Countries: An Ecological Study in 82 Countries,” Maternal Health, Neonatology and Perinatology, vol. 3, no. 1, 2017.

Gustiawati, Syarifah, and Novia Lestari, “Aktualisasi Konsep Kafa’ah Dalam Membangun Keharmonisan Rumah Tangga,” Mizan: Journal of Islamic Law, vol. 4, no. 1, 2018.

Hammad, Muchammad, “Hak-Hak Perempuan Pasca Perceraian: Nafkah Iddah Talak Dalam Hukum Keluarga Muslim Indonesia, Malaysia, Dan Yordania,” Al-Ahwal: Jurnal Hukum Keluarga Islam, vol. 7, no. 1, 2016.

Hanifah, Ummy, “Konstruksi Ideologi Gender Pada Majalah Wanita (Analisis Wacana Kritis Majalah Ummi),” KOMUNIKA: Jurnal Dakwah Dan Komunikasi, vol. 5, no. 2, 2011.

Hessami, Zohal, and Mariana Lopes da Fonseca, “Female Political Representation and Substantive Effects on Policies: A Literature Review,” European Journal of Political Economy, no. 63, 2020.

Hoon, Chang-Yau, “Putting Religion into Multiculturalism: Conceptualising Religious Multiculturalism in Indonesia,” Asian Studies Review, vol. 41, no. 3, 2017.

Huda, Muhammad Chairul, “Strengthening Pancasila as National Ideology to Implementate The Balancing Values to Improve Law’s Application in Indonesia,” Jurnal Pembaharuan Hukum, vol. 5, no. 1, 2018.

Islam, Kazi Md. Mukitul, and M. Niaz Asadullah, “Gender Stereotypes and Education: A Comparative Content Analysis of Malaysian, Indonesian, Pakistani and Bangladeshi School Textbooks.” Edited by Aurora García-Gallego, PLOS ONE, vol. 13, no. 1, 2018.

Jamaa, La, “Konsep Hukum Dalam Alquran: Keadilan Dan Kemanusiaan,” Tahkim, vol. 1, no. 2, 2006.

Jasmi, Kamarul Azmi, “Pembangunan Insan Daripada Perpektif Islam,” In Ensiklopedia Pendidikan Islam, 1st ed.,. Skudai Johor: Fakulti Tamadun Islam, Universiti Teknologi Malaysia & Persatuan Cendekiawan Pendidikan Islam [Malaysia] (AIES)., 2016.

Kalita, Jarna, “Women Empowerment through Participation in Politics,” The Clarion- International Multidisciplinary Journal, vol. 7, no. 1, 2018.

Kalra, Sadhvi, and Devin K. Joshi, “Gender and Parliamentary Representation in India: The Case of Violence against Women and Children,” Women’s Studies International Forum, no. 82, 2020.

Khosyi’ah, Siah, “Perdamaian Dalam Menyelesaikan Kewarisan,” ADLIYA: Jurnal Hukum Dan Kemanusiaan, vol. 10, no. 1, 2016.

Kusumaatmadja, Mochtar, Fungsi Dan Perkembangan Hukum Dalam Pembangunan Nasional, Bandung: Bina Cipta, 1986.

Le, PhuongThao D, “Reconstructing a Sense of Self,” Qualitative Health Research, vol. 27, no. 4, March 9, 2017.

Mahfud, C, Pendidikan Multikultural, Bandung: Pustaka Pelajar, 2011.

McMahon, L, “The Sweet Tranquility of Domestic Endearment: Companionate Marriage,” In Mere Equals. Cornell University Press, 2012.

Meraj, Meraj Ahmad, “The Importance of Marriage in Islam, ” Granthaalayah: International Journal of Research, vol. 6, no. 11, November 30, 2018.

Miles, Mattew B., and A. Michael Huberman, Qualitative Data Analysis: A Sourcebook of New Method, Jakarta: UI-PRESS, 1992.

Miller, JMB Suellen. “The True Cost of Maternal Death: Individual Tragedy Impacts Family, Community and Nations.” BMC Reproduct Health, vol. 12, no. 1, 2015.

Muhyidin, Muhyidin, “Pembangunan Hukum Yang Humanis Teosentrik (Eksistensi Nilai Lslam Dalam Pembangunan Hukum Di Indonesia Pada Era Globalisasi Dan Transformasi Global),” Diponegoro Private Law Review, vol. 3, no. 1. 2018.

Mukminto, Eko, “Hukum, Ideologi Patriarki, Dan Kekerasan Sistematik Atas Perempuan—Suatu Kajian Žižekian,” Nurani Hukum: Jurnal Ilmu Hukum, vol. 3, no. 1, 2020.

Muslimah, Muslimah, “Hak Dan Kewajiban Dalam Perkawinan,” Jurnal ’Aainul Haq, vol. 1, no. 1, 2021.

Mutumba, Massy, et.al, “Community Influences on Modern Contraceptive Use among Young Women in Low and Middle-Income Countries: A Cross-Sectional Multi-Country Analysis,” BMC Public Health, vol. 18, no. 1, 2018.

Namy, Sophie et.al, “Towards a Feminist Understanding of Intersecting Violence against Women and Children in the Family,” Social Science & Medicine, no. 184, 2017.

Nasution, S, Metode Research: (Penelitian Ilmiah), Jakarta: Bumi Aksara, 1988.

Nisa, Khoirun, “Government Ambiguity: Between Accommodation and Discrimination of Identity in Multicultural Society, ” In ICSPS 2019: Proceedings of the 5th International Conference on Social and Political Sciences, ICSPS 2019, 12th November 2019, Jakarta, Indonesia. European Alliance for Innovation, 2020.

Otinche, SI, and UM Nnabuenyi, “Culture and the Right of the Rural Woman in Nigeria: An Overview,” International Journal of Basic, Applied and Innovative Research, vol. 4, no. 2, 2016.

Parker, Lyn et.al, “The Stigmatisation of Widows and Divorcees (Janda) in Indonesia, and the Possibilities for Agency.” Indonesia and the Malay World, vol. 44, no. 128, 2016.

Pearse, Rebecca, and Raewyn Connell, “Gender Norms and the Economy: Insights from Social Research,” Feminist Economics, vol. 22, no. 1, 2016.

Perry, Twila L, “The Essentials of Marriage: Reconsidering the Duty of Support and Services,” Yale JL & Feminism, vol. 15, 2003.

Prodjodikoro, Wirjono, Hukum Perkawinan Di Indonesia, Bandung: Vorkink van Hoeve, 2005.

Purbenazir, Eka Rahayu, “Implementasi Hukum Waris Islam Pada Masyarakat Kecamatan Kepahiang Kabupaten Kepahiang,” Qiyas: Jurnal Hukum Islam Dan Peradilan, vol. 2, no. 1, 2017.

Purwani, Tri, and Indah Arvianti, “Constructing Harmonization of Multicultural Society,” Social Science Learning Education Journal, vol. 5, no. 06, 2020.

Purwanto, Muhammad Roy et.al, “Divorce and And Its Effects on The Social and Religious Life in Malang Indonesia,” Talent Development & Excellence, vol. 12, no. 2, 2020.

Ritchie, Andrea J., and Delores Jones-Brown, “Policing Race, Gender, and Sex: A Review of Law Enforcement Policies.” Women & Criminal Justice, vol. 27, no. 1, 2017.

Rosida, Ida, “Tubuh Perempuan Dalam Budaya Konsumen: Antara Kesenangan Diri, Status Sosial, Dan Nilai Patriarki,” Jurnal Antropologi: Isu-Isu Sosial Budaya, vol. 20, no. 1, 2018.

Rustina, N, “Konsep Hidayah Dalam Al-Qur’an,” FIKRATUNA: Jurnal Penelitian Sosial Keagamaan, vol. 9, no. 1, 2018.

Salma, Salma et.al, “Perlindungan Hukum Bagi Perempuan Dan Anak (Analisis Putusan Hakim Tentang Nafkah Madhiyah Pada Pengadilan Agama Di Sumatra Barat,” Istinbath: Jurnal Hukum Islam, vol. 16, no. 1, 2017.

Soekanto, Soerjono, Penegakan Hukum, Jakarta: BPHN & Binacipta, 1983.

Sonneveld, Nadia, “Khul‘ Divorce in Egypt: How Family Courts Are Providing a ‘Dialogue’ between Husband and Wife,” Anthropology of the Middle East, vol. 5, no. 2, 2010.

Sterling, Joyce S., and Nancy Reichman, “Overlooked and Undervalued: Women in Private Law Practice,” Annual Review of Law and Social Science, vol. 12, no. 1, 2016.

Suhairi, Suhairi, “The Impact of the Sesan Customary Practice on the Traditional Marriage of the Lampung Pepadun Society in Instilling Sharia Social Values,” Journal of Social Studies Education Research, vol. 12, no. 3, 2021.

Sulalah, S, Pendidikan Multikulturalisme: Didaktika Nilai-Nilai Universalitas Kebangsaan, Malang: UIN-Maliki Press, 2011.

Supratman, Lucy Pujasari, “A Qualitative Study of Teenagers Viewpoint in Dealing with Parents’ Divorce in Indonesia,” Journal of Divorce & Remarriage, vol. 61, no. 4, 2020.

Terjesen, Siri et.al, “Legislating a Woman’s Seat on the Board: Institutional Factors Driving Gender Quotas for Boards of Directors,” Journal of Business Ethics, vol. 128, no. 2, 2014.

Tokawa, Kenji, “Indigenous Legal Traditions and Canadian Bhinneka Tunggal Ika : Indonesian Lessons for Legal Pluralism in Canada,” The Journal of Legal Pluralism and Unofficial Law, vol. 48, no. 1, 2016.

Tomimah, Tomimah, and Ahmad Faruq, “Tradisi Bhakal Eko-Akoaghi Dalam Perkawinan Masyarakat Madura Perspektif Hukum Islam,” Journal of Islamic Law and Family Studies, vol. 3, no. 2, 2020.

Vela, Anggita, “Pembagian Waris Pada Masyarakat Jawa Ditinjau Dari Hukum Islam Dan Dampaknya,” As-Salam: Jurnal Studi Hukum Islam & Pendidikan, vol. 4, no. 2, 2015.

Wahyuni, Sri, “Liberalisasi Hukum Perkawinan Di Negara-Negara Barat,” Asy-Syir’ah, vol. 48, no. 1, 2014.

Wekke, Ismail Suardi, and Sabil Mokodenseho, “Religious Teaching and Learning in Minority Muslim of Manado Indonesia.” In Proceedings of the 2nd International Conference on Education, Science, and Technology (ICEST 2017). Paris, France: Atlantis Press, 2017.

Wekke, Ismail Suardi et.al, “Religious Education and Tolerance: Learning Process in High School of Minority Muslim Indonesia,” 2017.

Were, Marciana Nafula, “Kenyan Women in Androcentric Political Culture: From Julia Auma Ojiambo to Affirmative Action,” Social Dynamics, vol. 43, no. 3, 2017.

Yudhanti, Istina, Perempuan Dalam Pusaran Hukum, Yogyakarta: Thafa Media, 2014.

Zarean, M., and K. Barzegar, “Marriage in Islam, Christianity, and Judaism,” Religious Inquiries, vol. 5, no. 9, 2016.

Zuhayli, Wahbah, Al Fiqh as Syafi’I Al Muyassar. 1st ed, Damaskus: Darul Fikr, 2008.

———, Al Fiqhul Islami Wa Adillatuhu, Beirut: Darul Fikr, 1984.

Zuhraini, Zuhraini, “Kontribusi Nomokrasi Islam (Rule of Islamic Law) Terhadap Negara Hukum Pancasila,” Al-’Adalah, vol. 12, no. 1, 2014.




DOI: http://dx.doi.org/10.29300/madania.v26i1.3784

Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Indexing by :

_______________________________________________


Creative Commons License
Madania: Jurnal Kajian Keislaman is published UIN Fatmawati Sukarno Bengkulu and distributed with permission under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License..

__________________________________________________

Madania: Jurnal Kajian Keislaman
Universitas Islam Negeri Fatmawati Sukarno Bengkulu
Jl. Raden Fatah, Pagar Dewa Kota Bengkulu 38211
Bengkulu, Sumatra Indonesia